Po narodzinach dziecka rodzice mogą skorzystać z różnych form urlopów, które umożliwiają im spędzenie czasu z noworodkiem i załatwienie niezbędnych formalności. Poniżej przedstawiamy przegląd pięciu rodzajów urlopów dostępnych dla rodziców w Polsce.
Urlopy po urodzeniu dziecka
1. Urlop macierzyński
Urlop macierzyński, regulowany art. 180 Kodeksu pracy, to podstawowy urlop przysługujący matce od dnia porodu. Może być również rozpoczęty maksymalnie 6 tygodni przed planowanym terminem porodu. Standardowa długość urlopu macierzyńskiego to 20 tygodni, jednak w przypadku urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie, długość urlopu jest odpowiednio dłuższa:
- 31 tygodni – 2 dzieci,
- 33 tygodnie – 3 dzieci,
- 35 tygodni – 4 dzieci,
- 37 tygodni – 5 i więcej dzieci.
Kodeks pracy umożliwia przekazanie części urlopu ojcu dziecka, co zwyczajowo nazywane jest urlopem tacierzyńskim. Za okres urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku, co w praktyce oznacza pełną kwotę wynagrodzenia przy stałej pensji.
2. Urlop rodzicielski
Urlop rodzicielski, regulowany art. 1821a Kodeksu pracy, jest zazwyczaj wykorzystywany bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Jego długość wynosi 41 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka lub 43 tygodnie w przypadku porodu mnogiego. Z pełnej puli dni urlopu rodzicielskiego, 9 tygodni przysługuje drugiemu z rodziców, co oznacza, że jedna osoba może skorzystać maksymalnie z 32 tygodni.
Za czas urlopu rodzicielskiego przysługuje zasiłek w wymiarze 70% podstawy wymiaru. Można wnioskować o urlop rodzicielski w maksymalnym wymiarze 32 tygodni już do 21 dni po porodzie. W takim przypadku zapewnia się uśrednioną wypłatę zasiłku macierzyńskiego (81,5% podstawy wymiaru zasiłku) przez cały czas trwania obu urlopów.
Urlop macierzyński (20 tygodni) w połączeniu z urlopem rodzicielskim (32 tygodnie) daje łącznie 52 tygodnie, co odpowiada 364 dniom. Dlatego też często mówi się o rocznym urlopie macierzyńskim. Na urlopie mogą przebywać jednocześnie matka i ojciec dziecka. Urlop rodzicielski można wykorzystać jednorazowo albo w częściach (maksymalnie 5) do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. Można go również łączyć z pracą.
3. Urlop ojcowski
Urlop ojcowski, zgodnie z art. 1823 Kodeksu pracy, przysługuje wyłącznie ojcu dziecka. Jest to 14 dni kalendarzowych, które należy wykorzystać do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia. Urlop można wykorzystać jednorazowo albo w dwóch częściach po 1 tygodniu. Za czas urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński płatny w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.
4. Urlop wychowawczy
Urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym, którego podstawą prawną jest art. 186 §1 Kodeksu pracy. Przysługuje pracownikowi zatrudnionemu przez co najmniej 6 miesięcy. Maksymalna długość urlopu wychowawczego wynosi 36 miesięcy, z czego jeden miesiąc może wykorzystać tylko drugi z rodziców. Jedna osoba może więc skorzystać maksymalnie z 35 miesięcy. Urlop wychowawczy można podzielić na 5 części i korzystać z niego do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. Przepisy prawa pracy dopuszczają pracę podczas urlopu wychowawczego, pod warunkiem że umożliwia ona osobiste sprawowanie opieki nad dzieckiem.
5. Urlop okolicznościowy
W związku z urodzeniem dziecka, ojciec dziecka może skorzystać z 2 dni urlopu okolicznościowego, na przykład na dzień porodu lub załatwienie formalności w urzędzie. Matka dziecka w tym czasie korzysta z urlopu macierzyńskiego. Podstawą prawną urlopu okolicznościowego jest § 15 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy z dnia 15 maja 1996 r.
Inne uprawnienia rodzicielskie
Dodatkowo, rodzice mają prawo do:
- 2 dni opieki na zdrowe dziecko w roku kalendarzowym,
- pracy zdalnej dla rodziców dzieci do 4 lat oraz do 8 lat.
Korzystanie z różnych form urlopów po urodzeniu dziecka pozwala rodzicom na lepsze zorganizowanie życia rodzinnego i zawodowego, a także na zapewnienie odpowiedniej opieki nowonarodzonemu dziecku. Warto znać swoje prawa i korzystać z dostępnych uprawnień, aby jak najlepiej zadbać o dobro swojej rodziny
Od ponad dekady pasjonuję się księgowością i doradztwem gospodarczym. Specjalizuję się w zarządzaniu finansami spółek handlowych, wspierając klientów na każdym etapie prowadzenia działalności gospodarczej. Posiadam nie tylko teoretyczną wiedzę z zakresu księgowości, ale także praktyczne doświadczenie, które pozwala mi zrozumieć i skutecznie reagować na potrzeby moich klientów.